Pigułkę wiedzy odnośnie oświetlenia zewnętrznego domu i ogrodu. Dowiesz się od czego zacząć, jak planować tego rodzaju oświetlenie. Tak, aby było praktyczne i energooszczędne. W tekście znajdziesz opisane różne rodzaje zewnętrznych opraw oświetleniowych, barwy światła oraz najczęściej popełniane błędy. Nie zabraknie FAQ-u, czyli odpowiedzi na często pojawiające się pytania i odrobiny inspiracji.

Nieodłączną częścią każdego domu jest osobisty skrawek zieleni. Czasami w postaci ogrodów, a czasem w postaci trawnika.

Zewnętrzne oświetlenie domu to nie tylko względy estetyczne, to również działania prewencyjne przeciwko nieproszonym gościom. Dom, wokół którego wieczorem lub w nocy panuje ciemność lub półmrok oraz jest dużo miejsc do ukrycia się, zachęca nieproszonych gości do złożenia nam niezapowiedzianej a często bardzo niemiłej i kosztownej wizyty.

Co to znaczy mieć ładnie oświetlony dom? Dom ładnie oświetlony, to taki, który podoba się właścicielowi.

Gdzie szukać oszczędności?
Rozmawiając o oświetleniu zewnętrznym budynku i terenu go otaczającego, zawsze dochodzimy do tematów związanych z kosztami eksploatacji, a dokładnie z kosztami energii elektrycznej. Powstaje pytanie, czy takie oświetlenie jest drogie w utrzymaniu?

Jeśli do oświetlenia użyjesz tradycyjnych źródeł światła (żarówki, halogeny, metahalogeny, oświetlenie sodowe) rachunki za prąd mogą być spore, lecz jeśli zdecydujesz się na oświetlenie LED rachunki na pewno będą niższe. Pozostaje kwestia włączania i wyłączania oświetlenia. Najdroższy możliwy wariant to tradycyjny łącznik, którym ręcznie włączamy i wyłączamy oświetlenie.

Dlaczego najdroższy?
Ponieważ albo zapominamy włączyć oświetlenie, w związku z tym koło budynku jest ciemno i zachęcamy nieproszonych gości w odwiedziny, albo zapominamy wyłączyć oświetlenie, które świeci się nawet przez cały dzień.

Automatyzacja włączania oświetlenia jest droga, skomplikowana i awaryjna.
Takie stwierdzenie jest nieprawdziwe. Automatyka może być droga, jeśli jest montowana przypadkowo, bez przemyślenia co powinna realizować, a może być tania, jeśli zostanie dobrze przemyślana, zaplanowana i dobrze wykonana.

Przykład:
W trakcie budowy domu jednorodzinnego planujemy oświetlić z zewnątrz dom i ogród dodatkowo założyć monitoring.

Rozwiązanie drogie, to montaż na ternie ogrodu czujników ruchu, które w razie wystąpienia ruchu będą włączać oświetlenie.

Rozwiązanie tanie, to zintegrować monitoring z oświetleniem. Można tak zaplanować instalację, że owe kamery monitoringu po wykryciu ruchu w określonym obszarze będą działać jak czujniki ruchu włączając oświetlenie. Dzięki temu jeśli kamera będzie widzieć również fragment ulicy, przejeżdżające samochody nie będą włączać oświetlenia. Przykład ten podałem jako tani, ponieważ nie ma potrzeby kupować i instalować czujników ruchu, oraz kłaść pod nie oprzewodowania.

Należy wszystko dobrze przemyśleć. Jakie urządzenia już posiadasz, jakie planujesz zamontować i jak chciałbyś, aby wszystko działało. W dalszej części tego artykułu nie będę poruszał automatyzacji i integracji, a skupię się na oświetleniu. Na temat czujników ruchu i sterowania czasowego napisałem dwa artykuły:

• 1. Jaki czujnik ruchu wybrać i jakich błędów unikać? Poradnik dla każdego
• 2. Nowoczesne sterowanie czasowe, czyli wszystko o przekaźnikach

Najprościej jest zwrócić się do profesjonalnej firmy, która zaprojektuje i wykona wizualizację jak będzie wyglądał oświetlony budynek lub oświetlony teren, ale najprościej wcale nie znaczy najlepiej. Nie ma również żadnej gwarancji, że będzie tanio.

Proponuję zacząć od sporządzenia w miarę dokładnego planu swojej działki wraz z naniesioną bryłą budynku. Jeśli uda Ci się zachować na planie skalę, znacznie ułatwi to dalsze prace.

Jeśli chcesz uzyskać efekt dekoracyjny, lepiej jest zastosować większą ilość opraw oświetleniowych, które dają ukierunkowany strumień świetlny, lub świecą dookólnie lecz mniej intensywnie, dzięki czemu światło nie razi patrzącej na nie osoby. Uzyskasz nastrojowy efekt za pomocą „gry światła i cienia”.

Jeśli oświetlenie ma być ogólne i zależy Ci aby teren był dobrze i równomiernie oświetlony, należy zastosować odpowiednie oprawy np. naświetlacze, lecz zastanowić się trzeba nad umiejscowieniem opraw oświetleniowych, tak aby nie oślepiały osób przebywających na oświetlanym terenie.

Oprawy oświetleniowe można podzielić na kilka sposobów, proponuję podział na:

Oświetlenie bezpośrednie – przy tym rodzaju oświetlenia patrząc na oprawę oświetleniową widać źródło światła. Zaletą tego typu oświetlenia jest wysoka efektywność dzięki braku strat powstałych przy odbiciach światła np. od rastrów. Źle umieszczone oprawy mogą doprowadzić do wystąpienia efektu olśnienia, lub niepożądanych odbić.

Oświetlenie pośrednie – osoba patrząca na oprawę nie widzi źródła światła. Po zamontowaniu oprawy światło jest kierowane w taki sposób, że odbija się od powierzchni np. ściany, podbitki, gruntu. Powierzchnia od której odbija się światło staje się najjaśniejszą częścią.

Oświetlenie bezpośrednio-pośrednie – oprawy, które świecą w ten sposób łączą w sobie cechy oświetlenia bezpośredniego oświetlając pewien obszar, oraz oświetlenia pośredniego, gdzie część światła jest odbita od oświetlanej powierzchni np. ściany lub podbitki.

Światło rozproszone – charakteryzuje oprawy o dużych jasnych powierzchniach. Jest przyjemne dla oka i niweluje efekt olśnienia.

Jeśli chcesz ładnie oświetlić dom lub ogród stosuj kombinacje wyżej wymienionych rodzajów oświetlenia. Różnorodność opraw sprawi, że Twój teren zewnętrzny będzie oświetlony różnorodnie wystąpi efekt „gry światła i cienia”.

Ochronę przed wodą pyłem i owadami zwana też klasami szczelności, należy poważnie potraktować ponieważ źle dobrana oprawa może doprowadzić do wypadku.

Każda oprawa oświetleniowa ma pewien poziom szczelności, który producenci oznaczają literami
IP dwucyfrowym kodem np. IP65.

Pierwsza cyfra oznacza ochronę przed ciałami stałymi np. kurz, druga cyfra oznacza stopień ochrony przed płynami np. wodą.

W oprawach oświetleniowych montowanych na zewnątrz budynku można spotkać kombinację cyfr:

Pierwsza cyfra oznacza:
 4 – ochrona przed ciałami stałymi większymi niż 1 mm
 5 – ochrona przed kurzem
 6 – pyłoszczelność

Druga cyfra oznacza:
 4 – ochrona przed chlapiąca wodą
 5 – ochrona przed strumieniem wody
 6 – ochrona przed silnymi falami wody
 7 – ochrona przed skutkami zanurzenia
 8 – ochrona przed zanurzeniem

Np. IP44, IP54, IP65, IP66, IP67, IP68.

Na zewnątrz można pod pewnymi warunkami zastosować oprawy o stopniu ochrony: IP44 lub IP54, lecz zalecany jest minimalny stopień ochrony IP65 (oprawa pyłoszczelna z ochroną przed strumieniem wody).

Istnieją również inne kombinacje cyfr np. IP20 lecz nie opisywałem ich ponieważ nie zapewniają odpowiedniego stopnia ochrony i nie nadają się do montażu na zewnątrz budynku.

Jeśli decydujesz się na użycie światła białego, pozostaje wybór barwy, wybrać białe światło o barwie ciepłej np. 2000 K, czy zimnej np. 6000 K?

Wybierz barwę, która Tobie się najbardziej podoba. Nie ma dobrych lub złych wyborów, mogę jedynie podpowiedzieć pewne trendy.

Nowoczesną architekturę futurystyczną, z reguły oświetla się światłem o barwie zimnej, natomiast budownictwo klasyczne i zabytkowe w większości oświetla się światłem o barwie ciepłej. Barwę światła określa się w stopniach Kelwina. Barwy ciepłe zbliżone są bardziej w kierunku koloru żółtego, barwy zimne w kierunku koloru niebieskiego.

Jeśli zależy Ci, aby różne oprawy świeciły bardzo zbliżoną barwą, musisz szukać produktów dla których producent podaje konkretną temperaturę barwową w stopniach Kelwina skrót K.

Ciekawe efekty świetlne można uzyskać stosując światło kolorowe niebieskie, zielone, czerwone lub pomarańczowe.

Jeśli lubisz eksperymentować warto rozważyć użycie oświetlenia w którym można płynnie zmieniać kolory. Niezastąpione będą tu prawy LED RGB.

Montaż projektorów

Jednym z najczęściej popełnionych błędów jest montaż projektora (naświetlacza – oświetlenie bezpośrednie) umieszczonego centralnie nad bramą garażową lub na wprost wjazdu. Wjeżdżając samochodem kierowca jest oślepiany.

Na wjazdach i ciągach komunikacyjnych oświetlenie powinno padać z boku, lub być rozproszone, tak, aby nie raziło przemieszczających się osób.

Osadzanie opraw gruntowych lub najazdowych

Przed osadzeniem oprawy gruntowej lub najazdowej należy dobrze przygotować podłoże. Podłoże powinno być dobrze utwardzone i powinien być zapewniony swobodny odpływ wody.

Jeśli oprawa będzie zamontowana na miękkim podłożu podczas nacisku np. najechaniu kołem zapadnie się. Podobnie w ogrodzie, jeśli oprawa będzie osadzona w miękkim gruncie (np. zbyt głęboko wykopany dół, który częściowo został zasypany), z biegiem czasu ziemia osiądzie tworząc zagłębienie w którym po deszczach lub roztopach będzie zbierać się woda.

Oprawa gruntowa lub najazdowa popękała

Jednym z parametrów określających oprawy montowane w gruncie jest maksymalna siła nacisku. Dobierając oprawy np. najazdowe zastanów się jakie maksymalne obciążenie może wytrzymać. Jeśli np. raz na rok podjazdem przejeżdża samochód ciężarowy dowożąc opał, oprawa najazdowa musi być dobrana tak aby wytrzymać nacisk.

Przewymiarowanie styków

W przypadku LED lub świetlówek często popełnianym błędem jest zbytnie uproszczenie doboru obciążenia styku co skutkuje iskrzeniem i sklejaniem się styków.

Przykład: Jakie maksymalne obciążenie LED-owych opraw (w Watach) możesz podłączyć do 16 A wyłącznika zmierzchowego?

Zagadnienie to opisałem w artykule:
Przekaźnik czy stycznik - na co zwrócić uwagę? Poruszamy najważniejsze zagadnienia.

Ile obwodów oświetleniowych?

Kilka. Jeśli będziesz miał tylko jeden obwód oświetlenia zewnętrznego, będziesz mógł zrobić zawsze tylko jeden efekt świetlny.

Jeśli będziesz miał kilka obwodów np. oświetlenie podbitki, kinkiety na elewacji, oświetlenie ścieżki, oświetlenie ogólne (np. naświetlacze) wówczas w zależności od potrzeb możesz włączać wybrane obwody tworząc różne efekty (sceny świetlne).

Jaki kąt świecenia powinna mieć oprawa?

To zależy od efektu jaki chcesz uzyskać i należy dodatkowo uwzględnić odległości jakie będą pomiędzy oprawami.

Przykładowo, jeśli oprawy oświetleniowe umieścisz w podbitce domu w zależności od kąta uzyskasz na ścianie różne efekty „gry światła i cienia”.

Jakiej mocy oprawy wybrać?

Nie patrz na Waty, lecz na lumeny czyli na ilość światła jaką daje oprawa. Zachęcam do obejrzenia krótkiego filmu.



Jak montować oprawy do ocieplonej elewacji?

Możliwości jest dużo, zachęcam do zapoznania się z artykułem:
Jak zamontować gniazda, łączniki, oświetlenie i kamery na budynku ocieplonym styropianem lub wełną mineralną?

• Oprawy najazdowe i gruntowe
• Kinkiety
• Plafoniery
• Oczka do montażu w podbitce
• Projektory
• Oprawy ogrodowe
• Oprawy parkowe
• Oprawy do podświetlenia elewacji

Opracowanie nie wyczerpuje tematu, a jedynie w dużym uproszczeniu omawia wybrane zagadnienia.

Masz pytania? Zapraszam do dyskusji w grupie Łączy nas napięcie
Chcesz kupić produkt i szukasz odpowiedniego rozwiązania? Zadaj pytanie mailem: strefaporad@tim.pl Nasi eksperci są do Twojej dyspozycji.